Yine Mi Kompozisyon ?

Kompozisyon Nedir?
Kompozisyon Yazarken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Nelerdir ?

Kompozisyon Fransızca kökenli bir sözcüktür. Ayrı ayrı parçaları, nesneleri, öğeleri en iyi şekilde yerleştirmek anlamına gelir. Kompozisyon, “Bir konu üzerinde duygu, bilgi ve görüşlerimizden yararlanarak planlı, etkili bir yazı yazmak ya da konuşma yapmak” demektir. İyi kompozisyon yazmanın yolu bol bol okumaktan geçer.

Kimi öğrenciler için kompozisyon yazmak son derece sıkıcı bir iştir; bu çalışmayı kâğıt doldurma olarak algılayanlar oldukça çoktur. Fakat kompozisyonda amaç kâğıdın doldurulması değil, düşüncelerin derli-toplu bir şekilde karşımızdakilere ifade edilmesidir.

Eşyaları yerli yerinde olmayan bir odada aradığınız şeyi kolayca bulamazsınız. Her şey hizmet edebileceği bir yere yerleştirilmelidir. İşte bu kompozisyondur.

Unutmayın ki yazmak yazarak öğrenilir. Yazmak, alışkanlık ve sabır işidir. Herkesten bir şair, romancı olmasını bekleyemeyiz ama herkes düşüncelerini başarıyla anlatabilir.

İYİ BİR KOMPOZİSYONUN ÖGELERİ

1.      KONU

Konu ve ana fikir birbiriyle çok karıştırılan iki kavramdır. Üzerinde düşündüğümüz, yazı yazma, söz söyleme gereğini duyduğumuz her şey konudur. Bu bir olay, varlık, bir düşünce, gözlem ya da bir sorun olabilir.

Konular; soyut ya da somut konular, yerel ve evrensel konular şeklinde de ayrılabilir. Düşünsel bir konudaki yazı soyuttur. Sevgi, barış, ölüm gibi konular evrensel nitelik taşır

2. AMAÇ

Her yazının bir amacı vardır. Amaç, bizi yazmaya iten, metinde vermek istediğimiz temel düşünce, verilmek istenen mesajdır. Konu, bu düşüncelerin aktarılmasında bir araç görevindedir.

Yazıda amacımızı belirleyen cümleye ana düşünce denir. Ana düşüncenin, yazmaya başlamadan önce belirlenmesi gerekir. Yazının düşünce yapısı ana düşünce üzerine kurulur. Söyleyeceklerimize bu düşünce yön verir.

Anafikir metinde asıl anlatılmak istenen, verilmek istenen mesaj ve metinden çıkarılabilecek en kapsamlı yargıdır.

Amaç ya da ana düşünce, konuya bakış açımızla yakından ilgilidir. Aynı konuyu ele alan iki öğrenci, farklı yorumlarda bulunabilirler. Aynı konu üzerinde ayrı ana düşüncelerle karşımıza çıkarlar.

Amacı gerçekleştirmek için gözlem yapmalıyız, daha doğrusu bakmasını bilmeliyiz. Bir konuda söyleyeceklerimizin olabilmesi, o konu üzerinde gözlem, bilgi ve yaşantılarımızın bulunmasına bağlıdır. Gözlem ve yaşantılarımızın olmadığı bir konuda başarılı bir yazı yazamayız. Hayatında hiç deniz görmemiş olan bir öğrenci, fırtına hakkında bilgisi olsa bile denizdeki fırtınayı etkili bir şekilde anlatamaz.

3. PLAN VE PLANIN YARARLARI

“Plansız bir yazı, üzerine adres yazılmamış mektuba benzer.”

Konunun ana maddesi ve bakış açısı belirlenir, konu sınırlandırılır. Konu ile ilgili duygu, düşünce, deneyim ve gözlemler belirlenir ve bir sıraya konulur. Giriş, gelişme ve sonuç bölümü olmak üzere en az üç paragraf olarak tasarlanır. Söylediklerimizi böyle bir düşünsel düzene (plâna) dayandırmazsak yazımız bütünlüğe kavuşmaz. Söylemeyi düşündüklerimiz arasında bağlantı kopar; denge bozulur. Bir yazıda birlik, denge ve canlılık şarttır.

PLÂNIN BÖLÜMLERİ

1. GİRİŞ BÖLÜMÜ

Konunun tanıtıldığı bölümdür. Açık, sade ve ilgi çekici olmalıdır; çok uzun tutulmamalıdır. Bu bölüm genellikle tek paragraftan oluşur. Giriş bölümünde konu ortaya konulur ve neyden söz edileceği okuyucuya hissettirilir. Giriş bölümünde; konuya genel bir başlangıç yapılır, giriş bölümünü okuyan biri gelişmede nelerden bahsedebileceğimizi anlayabilmelidir. Giriş bölümü tanımlama cümleleri için çok uygundur.

Bu bölümde örnek verilmez, ayrıntılara girilmez, “ancak, şunun için, bundan dolayı” gibi açıklama gerektirecek ifadeler kullanılmaz. Çünkü, Mesela gibi bağlayıcı öğelerle de başlanmaz.  

 

Kompozisyon giriş cümlelerine örnek:

Herhangi bir destanı başından sonuna okumayı hiç denediniz mi?

Şiir, ne söylediğinden çok, nasıl söylendiği ile çekiciliğe ulaşır.

2. GELİŞME BÖLÜMÜ

Gelişme bölümünde konu çeşitli yönlerden açıklanır, örneklendirilir, alıntılara ve karşılaştırmalara başvurulur. Gelişme bölümünde; konu açıklanmaya başlanır, örnekler verilebilir, atasözü, özdeyiş, gözlemler, örneklerden benzerliklerden, karşıtlıklardan, tanık göstermelerden yararlanılabilir, bu bölümde birden fazla yardımcı fikir bulunabilir. Böyle bir durumda yardımcı fikirler farklı paragraflara bölünecektir.

Kompozisyon gelişme bölümlerine örnek :

Tiyatronun görevi yeni kelimeleri tanıtmak ve dile yerleştirmek değildir. (giriş bölümü)

Bu görev televizyon gibi yayın araçlarına düşer. Özellikle gerçekçi oyunlarda yeni türetilen ve halkın henüz kullanmadığı kelimelerin kullanılmasına karşıyım. Şinasi: Tiyatroda kişilerin, kişiliklerine göre konuşması gerektiğini söylerken en doğru ilkeyi göstermişti. Alışılmamış kelimeler sahnede kullanıldığında halkta tepki yaratıyor. Bugün Türkçe'yi çok iyi kullanan yazarların yanı sıra, aşırı ve öz Türkçe kelimelerle dolu eserlerle de karşılaşıyoruz. Tiyatro eserlerinde bunu yapamazsınız. Tiyatroda rol alan her oyuncu, kahramanın mensup olduğu toplum kesimine uygun biçimde konuşur...(gelişme )

3. SONUÇ BÖLÜMÜ

Ele alınan konunun bitirildiği bölümdür. İleri sürülen düşünceler ve anlatılan olaylar özlü ve kesin bir şekilde sonuçlanır. Sonuç bölümünde, yukarıda söylenenlerden bir sonuca varılır ve ana düşünceye yer verilebilir. Sonuç bölümünde; konu bir yargıya bağlanmalıdır, konumuzun özü ortaya çıkmalıdır. Sonuç bölümü bir atasözü, bir özdeyiş ya da şiirle bitirilebilir. Hiçbir şekilde bu bölümde açıklamalara girilmez. Örnek verilmez. Bu bölüm tek paragraftan oluşur; ancak tek cümleden oluşmamalıdır.

Kısa bir biçimde kurulan bu bölüm, toparlayıcı ve özet niteliğinde olan kısaca, özetle, denilebilir ki sözcükleriyle başlayabilir. Öğütler ve mesajlar genellikle bu bölümde yer almaktadır.

BAŞLIK KOYMA

Başlık, bir yazının neyi anlattığını, ya da bu yazının yazılma gerekçesini sezdirecek nitelikte olmalıdır. Başlık konuyu tanıtan, ana düşünceyi birkaç sözcükle yansıtan sözdür. Yazıya başlamadan önce başlık konabilir; ama yazıyı bitirdikten sonra koymak daha doğrudur. Başlık en fazla üç sözcükten oluşmalıdır.

Kompozisyon Yazarken Dikkat Edilecek Noktalar

 İÇERİKSEL YÖNDEN

      Kompozisyon konusunu oluşturan temel kavramlar üzerinde durunuz.

      Yazınıza konuya uygun bir başlık koyunuz; Başlıksız yazı olmaz.

      Öne sürdüğünüz ana düşünceyi iyi vurgulayınız.

      Örnekleme, karşılaştırma, tanık göstermelerden bolca yararlanınız.

      Cümlelerinizi kısa tutunuz, tek yargı bildiren basit cümleler kurunuz.

      Yazınızda gereksiz bölümler ve tekrarlar varsa atınız.

      Aynı kelimeleri sıkça tekrar etmeyiniz,

      Bu söz çok doğrudur, benim bu sözden anladığım şudur, bu sözde anlatılmak istenen " gibi ifadeler kesinlikle kullanmayınız,

      Kompozisyonda açıklanan görüşler birbirine ters düşmemelidir.